Trabzon Haber Basınında Matbaalar, Kitapçılar
Trabzon’ da matbaalar, Kitaplar, Kitapçılar
Matbaanın Trabzon medyasında ve Haberciliğinde yeri ve önemi büyüktür.
Bu nedenle Trabzon matbaacılığına ve matbuatına tam şahip çıkmak gerekir. Trabzon matbaalarıyla ilgili çalışmamı 1990’lı yıllardan önce Trabzon Sağlık Meslek Lisesi Kültür dersleri öğretmeni iken yapmıştım. Çalışmamın orijinal adı “Trabzon Basın Kültüründe Trabzon Matbaalarının Tarihi Rolü ve Trabzon Matbaalarının Trabzon Basın Kültürüne Katkılarından Örnekler” şeklinde idi.
Çalışmamı Ekim 1990’da tamamlamıştım. Sunuştan Sonuca ve kaynaklara kadar çok güzel ve önemli bir çalışma olmuştur.
Elbette, Trabzon matbaalarının Trabzon haber basın kültüründe çok büyük tarihi rolü vardr ve de olmuştur. Elbette, Trabzon matbaacılığının Trabzon basın kültürüne çok büyük katkıları olduğu örneklerle görülmüştür. Fakat, şimdiye kadar Trabzon kültür haberleri , turizm haberleri ve bilim haberleri tanıtılırken; matbuat olarak, hep eski kitap evleri, kütüphaneleri, okulları ve kitapları tanıtılmaktadır.
Nedense bunu gerçekleştiren ve bugünkü Trabzon haber basınını oluşturan matbaalardan çok az söz edilmektedir. İşte bu eksiklik yüzünden Trabzon’un matbuat kültürünü tanıtmaya katkıda bulunmak için bu yazı dizisini hazırladım.
Yani, Trabzon matbaalarının eski faaliyetlerini ortaya koyarsak, bugünkü Trabzon haber ve Trabzonspor basınının oluşumu daha iyi anlaşılacak.
Bugüne kadar gelmiş geçmiş Trabzonlu yazar, âlim ve şairlerin eserlerini günümüze aktaran hep bu matbaalar olmuştur. Bunları örnekleriyle sunduğumuzda okuyucularınız bize daha çok hak verecektir.
TRABZON Haber basın kuruluşları tarafından basılan örnekler
Şımdıye kadar Trabzon haber basın kültür dunyasına geçmiş olan, bolca ve örnekleri buluna bilen başlıca matbaalar ve yayın evleri şunlardır:
Trabzon Ortahisar Vilayet Matbaası:
Resmi devlet matbaasıdır. Trabzon valiliğinin ve vilâyetinin bütün İşleri burada görülürdü. Resmi müdürü, matbaacısı vardı “Trahaon” isimli bır vilâyet gazetesi de burada basılıp yayınlanmakta dı. 1666 girmiştir.
Köylere dahi basın dağıtımı yapmaktaydı. Nedense bugün bunca fonlara rağmen böyle bir gazete yoktur. 5 nisan 1916 Rus işgaline kadar faaliyet gösteren bu matbaa tam 22 yıllık yayınlanmıştır.
Bunların tamamı, İstanbul ve Ankara kütüphanelernden celi Trabzon Belediye Başkanı sayın Orhan Karakullukçu bey tarafından -fotokopi olarak getirtilip çiltlenerek Trabzon’a kazandırılmıştır.
Yeni Belediye Başkanı sayın Atay Aktuğ bey tarafından açılan Trabzon Belediyesi Mahmud Goloğlu Araştırma Kütüphanesi’ne nakledilerek muhafaza altına alınmış ve araştırmacıların hizmetine sunulmuştur.
Trabzon’un bütün ilçelerinin tüm konularına bu yıllıklarda yer verilmiştir.
Bugün Trabzon’da sadece resmi iki yıllığın (1967-1973) çıkartılabilmesi, o devirdeki Trabzon basın ve matbaa kültürünün ne derece güçlü olduğunu bize haber vermektedir. Şimdi sizlere Giresun Halk kütüphanesi ‘nde de bir örneği bulunan 1319 (1901) tarihli Trabzon Vilâyeti Salnamesi’nin kapağında yer alır
Bu sâlnâmeyi Trabzon Belediyesi Kültür-Araştırma Kurulu görevlileri olarak sayın Şevket Çulha, sayın Ahmet Canbali ve ben 1990 yılı başlarında bizzat Giresun Halk Kütüphanesi’ne giderek yerinde gördük.Trabzon Haber ve basın tarihi ne ışık tutacak bir belgedir.
Şimdi ikiside rahmet-i Rahmana kavuştular. Ruhları şâd olsun.
400 1316 (1898) Tarihli Sâlnâmeden tercüme ve özet olarak aldığımız konular ise şöyledir:
Vilâyetin Sıhhi Ahvâli
Ümrân Kısmı (Vilâyetin Zirai Ahvâli)
Ümran Kısmı (Vilâyetin Coğrafya Ahvali)
Asayiş
Nafia (Karayollarn Ve Amme) İşleri
Vilâyetin Ticari Ahvâli
Sanat Ve Hirfet (Hüner) ,
Tarih Kısma İ
Trabzon Hükümetinin Suret-i Teşkili (Kuruluşu) Ve Âkıbeti.
Bu sâlnâmelerden 209 sahifelik birinden çıkardığımız bu konuları özetleyecek olursak Trabzon’un eski durumu şöyledir:
– Sıhhi ve Tıbbi Durum:
Mutedil iklimi var.
Tabiat güzelliklerinden en ziyade hissedar olan şahane vilâyetlerimizden birisidir. Eskiden Trabzonlular gayet sıhhatli ve gürbüz, içki-kumar gibi kötü alışkanlıklardan uzak, Spora düşkün, çevik, cesur, ancak tek tük hastalıklar ara sıra görülürmüş.
(Seyahatname, Shıf. 190)
Arazi Durumu:
Arazi, Ankara ve Konya’ya nispetle mahdut. Buna rağmen dağların tepelerine kadar bütün boş ve ziraata elverişli yerler işlenmiştir. Yeri olmayanlar Kafkasya ve Bulgaristan’a çalışmaya gidip örnek ziraatçılık ve işçilik göstermiştir. Eski Trabzon’da sellere mani olmak için araziler setlendirilmiş ve de aletli ziraata geçirilmiştir. Trabzon rençberleri çok meşhur idi.
Coğrafi Durum:
Şehir kuzeyden Karadeniz, doğudan Batum ve kısmen Erzurum, güneyden Erzurum ve Sivas, batıdan Sinop, Kastamonu, Bafra, Alaçam kazası istikametlerini içine alan hudutlara varmaktaydı.
Uzun boylu, tabii zekâya sahip, özellikle Of ve Tonyalılar çok zeki imiş. Yerli halk tamamen Müslüman ve Hanefi Mezhebinde, Fert ve toplum olarak Müslümanlığa itibar çok idi.